Karabiberleri dans ettirelim!
Moleküllerin nasıl hareket ettiğini görmek ister misiniz? Sütün içinde dans eden karabiberler deneyimiz ile karabiberlerin hem yağ hem su molekülleriyle nasıl etkileşime girdiğiniz gözlemleyelim.
Gerekli malzemeler: Bir bardak süt (tam yağlı), Bir bardak su, Bir adet çukur yemek tabağı, iki kaşık tuz karabiber, sıvı bulaşık sabunu, kulak çubuğu.
Deney adımları:
- Sütü tabağın yarısına kadar doldurun.
- Sütün tam ortasına bir kaşık toz karabiber koyun.
- Kulak çubuğunu alın ve düşünün: Acaba kulak çubuğunu tabaktaki sütün tam ortasına dokundurursanız ne olur?
- Haydi şimdi deneyelim. Kulak çubuğunu tabaktaki sütün tam ortasına dokundurun, ama sadece dokundurun. Ne gözlemlediniz?
- Şimdi kulak çubuğunun diğer ucundaki pamuklu tarafına sadece bir damla sıvı bulaşık sabunu dökün. Kulak çubuğunun sabun döktüğünüz ucunu tabaktaki sütün tam ortasına dokundurun ve 10-15 saniye sabit tutun. Neler oluyor?
- Deneyi bir de süt yerine su kullanarak tekrarlayabilirsiniz. Sütte gözlemlediğinizle benzer sonuçlar elde ettiniz mi?
Deneyin Çözümlemesi:
Süt büyük oranda sudan oluşur ama bunun yanı sıra vitaminler, mineraller, protein ve çözeltinin içinde asılı kalmış küçük yağ damlacıkları içerir. Yağ ve protein parçacıkları kendilerini çevreleyen çözeltideki yani sütteki değişimlere karşı çok hassastır.
Sütün içindeki karabiberlerin hareketinin gözlemlenmesinin ardındaki sır ise küçük bir damla deterjanda gizli. Deterjan ve sabunu oluşturan moleküllerin bir ucu yağa bir ucu da su moleküllerine tutunur. Bulaşık deterjanı kimyasal özelliğinden dolayı hem yağ hem de su moleküllerine tutunur.
Sabunun yağa bağlanmaya başlayan tarafı yağ damlacıklarının parçalanmasına neden olur. Uzun zincirlerden oluşan bu moleküller birbirlerinden ayrıldığında sütün içinde her yönde bükülür, yuvarlanır ve döner. Yağ moleküllerinin yaptığı bu hareketleri, sütün içine eklediğiniz karabiber sayesinde görebiliriz. Çünkü karabiber de sütle birlikte hareket etmeye başlar. Deterjan sütün her yerine tamamen dağılınca, bu hareketlilik yavaşlamaya başlar ve sonunda da durur. Yağ miktarı fazla olan sütte bu durumu daha fazla ve rahat gözlemleriz, çünkü yağlı sütün içinde deterjan moleküllerinin tutunabileceği çok daha fazla yağ damlacığı vardır.
Ellerimizi sabun ile yıkamamızın sebebi de budur. Kir denilen şeyler genellikle vücudumuzun üzerinde bulunan yağ tabakasına yapışan toz tanecikleri, bakteriler ve benzeri şeylerdir. Vücudumuzdan onları uzaklaştırmak için sabun kullanırız. Sizce de heyecan verici değil mi? Bilimsel bir bilgiyi alıp her yerde kullandığımız basit bir yıkama işlemine bağlayabildik. Gördüğünüz gibi bilimin eğlenceli dünyası her yerde.